چکیده: چکیده ژئوشیمی معادن و تجزیه و تحلیل کلان‌داده برای شناسایی آنومالی‌های ژئوشیمیایی چندسازندی به منظور اکتشاف نهشته‌های هیدروترمال در دنیا ضروری شده است. روش‌های ژئوشیمی معادن مبتنی بر تئوری زونالیته ژئوشیمیایی، برداشت فلززایی و بررسی کانی‌شناسی است که دارای کاستی‌هایی شامل فقدان رویکردی کمی برای ارزیابی تیپ‌های کانی‌شناسی و ژئوشیمیایی آنومالی‌های چندسازندی است که سبب می‌شود فرآیند تفسیر کانی‌سازی زمان‌بر و پرهزینه شود. تکنیک‌های تجزیه و تحلیل کلان‌داده و داده‌کاوی برای کاربرد‌های ژئوشیمی معادن بسیار مناسب است. در این رساله، دو رویکرد نوین برای اکتشافات ژئوشیمیایی ذخایر مواد معدنی عمیق و پنهان در نهشته طلای گندی و همچنین نهشته مس ساغری (در اطراف معدن چاه‌موسی) واقع شده در کمربند فلززایی ترود ـ چاه‌شیرین پیشنهاد شده است. در رویکرد اول، کلان‌داده چندتیپی علوم زمین (مقادیر عناصر ناخالص نمونه‌های تک‌کانی پیریت، گالن و اسفالریت مربوط به 100 نهشته‌ هیدروترمال طلا در کشور‌های مشترک‌المنافع) و تکنیک‌های تشخیص الگو (بیزین و طیف ژئوشیمیایی) برای ایجاد مدل‌های کمی ژئوشیمی معادن به منظور تعیین تیپ‌های کانی‌شناسی و ژئوشیمیایی آنومالی‌های چندسازندی طلا ترکیب شدند. نتایج، یک برهم‌نهی آنومالی چندتیپی را نشان می‌دهد که ترکیبی از تیپ‌های طلای پلی‌متال و طلای سولفیدی است. سپس، مدل استاندارد زونالیته ژئوشیمیایی مربوط به نهشته‌ طلای پلی‌متال آلتای در قزاقستان برای ارزیابی سطح فرسایش آنومالی‌ها و احتمال وجود کانی‌سازی پنهان ایجاد و مورد استفاده قرار گرفت. زون‌های G1، G2، T1 و T2 برای کانی‌سازی پنهان امیدبخش شناسایی شدند. در رویکرد دوم، مدل کمی ژئوشیمی معادن با استفاده از کلان‌داده لیتوژئوشیمیایی (مقادیر عناصر شاخص نمونه‌های لیتوژئوشیمیایی مربوط به 50 نهشته مس از کشورهای مشترک المنافع) برای تعیین تیپ‌های کانی‌شناسی و ژئوشیمیایی آنومالی‌های چندسازندی مس ایجاد شد. نتایج، یک برهم‌نهی آنومالی چندتیپی را نشان می‌دهد که ترکیبی از تیپ‌های مس پلی‌متال و مس پورفیری است. سپس، مدل زونالیته ژئوشیمیایی با استفاده از مجموعه داده‌های نهشته‌های مس پورفیری ایران و قزاقستان به منظور ارزیابی آنومالی‌های ژئوشیمیایی مرتبط با کانی‌سازی مس پورفیری ایجاد شد و زون A-Central برای کانی‌سازی پنهان امیدبخش شناسایی شد. متعاقبا، نتایج مدل‌های ژئوشیمی معادن برای بهینه‌سازی متغیر شاهد ژئوشیمیایی با شاخص زونالیته (Pb×Zn/Cu×Mo) و متغیر شاهد دگرسانی مورد استفاده قرار گرفت و الگوریتم رندوم فارست برای تولید نقشه پتانسیل مطلوب کانی‌سازی مس پورفیری در کمربند ترود ـ چاه‌شیرین اعمال شد. بنابراین، ژئوشیمی معادن، ذخایر نهشته‌های شناخته شده را با ارزیابی پتانسیل معدنی افق‌های عمیق افزایش می‌دهد. معادن متروکه متعددی در ایران وجود دارد و کاربرد ژئوشیمی معادن می‌تواند اکتشافات جدیدی به همراه داشته باشد.